Een deel van het gebied ten zuiden van Zwolle. © Frans Paalman
Zwolle legt claim op tientallen huizen en honderden stukken grond: ‘Heel naar gevoel’
De eigenaren van tientallen woningen en honderden percelen in Zwolle zitten in onzekerheid. De gemeente heeft het voorkeursrecht gevestigd op hun huis, bedrijf of grond. Ze kunnen daardoor niet zelf bepalen wat ze met hun eigendom willen doen. „Je weet niet welke kant het opgaat.”
Floris Brandriet
4 oktober 2025, 06:00
Het begon met wat ‘een historisch moment voor de Zwolse huizenmarkt’ werd genoemd. Zwolle wees begin dit jaar twee gebieden aan waar elk tot 3000 woningen kunnen worden gebouwd. Het ene gebied noemt ze Vechtpoort I en ligt naast Berkum. Het andere wordt Zwolle-Zuid-zuid genoemd en ligt - hoe kan het anders - ten zuiden van Zwolle.
Maar wie daar woont of er een bedrijf of een stuk grond heeft, zit sindsdien in onzekerheid. Bedrijven staan stil in hun ontwikkeling en wie zijn boeltje wil verkopen, moet het verplicht eerst aanbieden aan de gemeente Zwolle.
De gemeente wil zo voorkomen dat ontwikkelaars grond kopen in het gebied en de prijs opdrijven. Ook al is bijna een kwart van de percelen al in bezit van gebiedsontwikkelaars.
En ondanks de grote impact van die maatregel.
Plannen gedwarsboomd
Zo hadden Goos en Thea Middag het voornemen om tegen het eind van hun werkzame leven hun bedrijf - Golftuin Zwolle - van de hand te doen. Er was ook een serieuze overnamekandidaat. Sterker, zegt Goos: „Het was verkocht.” Maar vlak voordat de laatste handtekeningen op papier zouden komen, vestigde de gemeente het voorkeursrecht.
En werden alle plannen dus gedwarsboomd.
Sindsdien is het stil vanuit het stadhuis, zegt Middag. En dat wringt.
© Frans Paalman
Zoals het ook op andere plaatsen wringt. „Plannen maken houdt ineens op”, zegt Sander van Munster, een van de boeren in het gebied. „Het heeft verstrekkende gevolgen en geeft een boel onzekerheid”, vult zijn zoon Bas aan. „Het voorkeursrecht is een ingrijpend instrument. Je krijgt een brief op de mat en vanaf dat moment mag je ineens niet meer doen met je eigendom wat je zelf wilt.”
Een andere ondernemer: „Je hebt het gevoel dat ze je bestelen van iets waar je je hele leven in gestoken hebt. En het kan wel zijn dat de plannen helemaal niet doorgaan. Je weet niet welke kant het opgaat en dat geeft onzekerheid.”
‘Heel naar gevoel’
Sommige betrokkenen voelen zich klem gezet door de gemeente. Om hun positie niet te schaden, willen sommigen niet bij naam genoemd worden in dit verhaal. Hun namen zijn wel bekend bij de redactie.
„Ze hebben zomaar een locatie aangewezen en iedereen over de kling gejaagd”, zegt een vrouw, die een woning heeft in het gebied. „Het is een heel naar gevoel dat je gepakt wordt op je privébezit. Het voelt heel erg, dat dit kan in Nederland.”
Het recht op eerste koop ligt op ruim 300 percelen. Het gaat onder meer om zo’n zestig woningen en honderd stukken grasland.
De plannen leidden tot 21 bezwaren uit het gebied Vechtpoort en vijf vanuit Zwolle-Zuid-zuid. Komende week zijn daarover zittingen bij de onafhankelijke Adviescommissie bezwaarschriften.
‘Gemeente heeft ons in houdgreep’
Ruud van der Burg is een van de bezwaarmakers die daar aanschuift. Hij lag al langer
met de gemeente in de clinch over het gebruik van een weitje bij zijn woning. Hij verbaast zich over het voorkeursrecht daarop. De grond heeft een agrarische bestemming. En het recht mag alleen worden gevestigd als die bestemming verandert.
© Archief Frans Paalman
En dat is precies wat hij wil. Volgens zijn partner Elise Bink is er sprake van onevenredigheid van belangen: „Als de gemeente hier het voorkeursrecht vestigt, kan de agrarische bestemming eraf. Maar als ze de agrarische bestemming erop willen laten, kunnen ze die maatregel niet toepassen.”
Van der Burg: „Het is raar dat wij er niks mogen.” Het conflict met de gemeente gaat onder meer over het planten van vier fruitbomen. „Maar nu houden ze ons in een houdgreep. Zij gaan er voorlopig niets doen, maar wij mogen er ook niets doen.”
Aan de andere rand van ‘Vechtpoort I’ ligt Buitengoed De Herfte, waar onder meer de Kas van Kaat staat. Ook daar heeft de gemeente het recht op eerste koop geclaimd. „Je bent nooit blij met zoiets, want het geeft onduidelijkheden”, zegt mede-eigenaar Teun Bouwhuis. „Het geeft onzekerheid en dat maakt het moeilijker om beslissingen te nemen over de toekomst.”
Drie jaar kan zestien jaar worden
De onzekerheid over de toekomst en het gegeven dat de bouwplannen allesbehalve concreet zijn, levert veel kritiek op van getroffen inwoners. Vooral nu de gemeente de volgorde van de procedure heeft aangepast.
In december zou de Aanvulling Omgevingsvisie worden vastgesteld. Maar daarmee zou de eerste termijn van het voorkeursrecht meteen eindigen en de tweede termijn van drie jaar ingaan. Sommigen denken dat Zwolle bewust rekt. ‘Hoezo misbruik van je macht?’ stelt een van de inwoners zelfs. „Dit is niet echt hoe het hoort.”
Na die twee termijnen van drie jaar kan de gemeente overigens nog eens tien jaar verlengen.
Wethouder: ‘Sneller duidelijkheid’
Volgens wethouder Gerdien Rots dient het omdraaien van de procedure echter andere doelen. „We doen daarmee drie belangrijke dingen. Grondeigenaren krijgen sneller duidelijkheid over wat waar gaat gebeuren. Dus ook over welke gronden we niet nodig hebben. Het is ook bedoeld om mensen optimaal de kans geven om mee te praten. Die input heeft dan ook invloed heeft op wat er uiteindelijk in de aangevulde Omgevingsvisie komt te staan.”
Een derde belangrijke reden is volgens Rots dat de gemeente grip houdt op de gronden in het gebied. Zo’n 75 van de in totaal 331 percelen zijn al in handen van gebiedsontwikkelaars. Als dat er nog meer worden, zou het volgens Rots lastiger kunnen worden om betaalbare woningen te bouwen. Of voldoende groen en maatschappelijke functies te realiseren.
Rots wil niet ingaan op individuele situaties van de inwoners die in dit verhaal worden opgevoerd. Ze vindt het wel ‘begrijpelijk’ dat er bezwaren zijn. „Het heeft best impact op mensen. Zij moeten omgaan met een nieuwe werkelijkheid. Maar de gemeente dient hiermee het algemeen belang.”
Eind oktober wordt de Aanvulling Omgevingsvisie ter inzage gelegd en is het mogelijk om een zienswijze in te dienen. Begin 2026 nodigt de gemeente inwoners uit om mee te denken over de invulling van beide gebieden. De duizenden nieuwe woningen wil Zwolle voor 2040 hebben gebouwd.
www.ad.nl
www.rtl.nl
Wat een mutsen!
