er zijn inderdaad historische en wetenschappelijke aanwijzingen dat mensen voor de industriële revolutie vaak een 'bifasische' of gesegmenteerde slaap hadden, waarbij de nachtrust werd onderbroken door een periode van wakker zijn. Dit patroon, met een 'eerste slaap' gevolgd door een wakker interval en dan een 'tweede slaap', lijkt wijdverbreid te zijn geweest in pre-industriële samenlevingen. Ik leg het uit op basis van beschikbare bronnen, inclusief de debatten eromheen.
### Historisch bewijs
Historicus Roger Ekirch heeft uitgebreid onderzoek gedaan en vond verwijzingen naar 'first sleep' en 'second sleep' in talloze bronnen, zoals dagboeken, medische teksten, literatuur (bijv. Chaucer's *The Canterbury Tales*) en juridische documenten uit Europa, Afrika, Azië, Australië en Zuid-Amerika. Dit gaat terug tot de 8e eeuw v.Chr. (bijv. in Homerus' *Odyssee*). Mensen sliepen typisch van ca. 21:00 tot 23:00, waren dan 1-2 uur wakker voor activiteiten zoals bidden, lezen, seks of sociale interacties, en sliepen daarna tot de ochtend. Dit patroon werd beïnvloed door het ontbreken van kunstmatig licht, waardoor de slaap natuurlijk werd afgestemd op de duisternis (ca. 14 uur per nacht in de winter).
Wetenschappelijke experimenten ondersteunen dit. In de jaren 90 liet psychiater Thomas Wehr proefpersonen 14 uur per dag in het donker doorbrengen, waarna ze vanzelf een bifasisch patroon ontwikkelden met een wakker periode ertussen. Een studie uit 2015 in Madagaskar (zonder elektriciteit) observeerde vergelijkbare onderbrekingen rond middernacht.
### Verandering door de industriële revolutie
Vanaf de 19e eeuw, met de introductie van gas- en elektrisch licht, veranderde dit. Kunstmatig licht verlengde de waakperiode overdag, comprimeerde de slaap tot één blok en maakte de nacht efficiënter voor werk en vrije tijd. Dit leidde tot het moderne monofasische slaappatroon (één ononderbroken nachtrust).
### Debatten en nuance
Hoewel er sterke aanwijzingen zijn, is de theorie niet onbetwist. Sommige studies suggereren dat gesegmenteerde slaap niet universeel was:
- In equatoriale pre-industriële samenlevingen (bijv. in Tanzania, Bolivia en Namibië) sliepen mensen vaak continu (5,7-7,1 uur), zonder regelmatige onderbrekingen, wat impliceert dat het patroon mogelijk beperkt was tot regio's met langere winternachten.
- Een heroverweging van vroegmoderne Engelse teksten toont aan dat termen als 'first sleep' ambigu kunnen zijn en niet altijd een routine-onderbreking betekenen, maar soms verwijzen naar occasionele wakkerheid (bijv. door ziekte of werk). Het zou dus diverser zijn geweest dan een vast patroon.
- Critici zoals Jerome Siegel en Niall Boyce betwijfelen of het de 'norm' was, en wijzen op het gebrek aan eenduidig bewijs voor wijdverbreide sociale activiteiten tijdens de wakker periode.
Kortom, ja, er zijn overtuigende indicaties voor onderbroken slaap in pre-industriële tijden, maar het was waarschijnlijk niet overal en altijd de regel – het hing af van locatie, seizoen en individuele omstandigheden. Moderne slaap is flexibel, en experts raden aan om niet geforceerd terug te keren naar oude patronen tenzij het naturally past.