Follow along with the video below to see how to install our site as a web app on your home screen.
Opmerking: This feature may not be available in some browsers.
Energieleveranciers gaan in de nabije toekomst op afstand warmtepompen van klanten aanzetten of juist afschakelen. Hiermee willen ze geld besparen en ‘het stroomnet ontlasten’.
Frank Energie is de eerste leverancier die hiermee start. Experts verwachten dat meer leveranciers zullen volgen. Met ‘Slim Verwarmen’ gaat de energieleverancier warmtepompen van klanten met dynamische contracten besturen.
Mensen zouden nog steeds zelf de temperatuur in huis kunnen bepalen. Via de app kunnen gebruikers een afwijkende temperatuur instellen waar de leverancier zich aan zal houden, belooft Frank Energie.
Boycotten
Veel mensen volgen de ontwikkelingen met argusogen. “Complottheorie 54545441 bevestigd,” reageert oud-psycholoog Steve Van Herreweghe.
“De technocratische staat bepaalt straks wat u eet, mag uitbesteden, qua injecties moet krijgen, enzovoorts. Voor uw veiligheid, het klimaat en andere drogredenen. Totalitarisme in real time. Boycotten a.u.b.”
Zorgelijk
Als een bedrijf jouw pomp op afstand kan aan- of uitzetten, heeft het functionele controle over iets in jouw huis, merkt gezondheidswetenschapper Yvonne Simons op.
“Zorgelijk. Dit gaat veel verder dan gemak en kostenbesparing; het raakt de autonomie en privacy van de bewoner.”
Ze zetten die vochtige lucht producerende molentjes steeds aan om 'het weer te beinvloeden' en dat kost natuurlijk ook nog eens heel veel stroompjes
Elke week worden er treinladingen Romeins afval van Rome naar Amsterdam vervoerd, om hier in onze hoofdstad te worden verbrand. Klinkt vreemd! Toch is het waar. In Spotlight #2 bespreken we hoe dit precies werkt, en nog belangrijker, wie hier echt van profiteert!
Ook allerlei chemisch afval gaat naar NL. Alles wat brandbaar is gaat naar de scheepvaart, daar wordt het als stookolie gebruikt. Komt het alsnog in de lucht terecht en waait het ons land binnen. Maar de boekhouding klopt, dus is et goed.Duidelijk gevalletje 'duurzaamheid'.
Dat van die 'afval olie' geloof ik. Ik woon naast de zeehaven en als daar een schip weer opstart en de wind staat mijn richting uit zie ik een pikzwarte rook over komen die behoorlijk stinkt. En geen klein wolkje!Ook allerlei chemisch afval gaat naar NL. Alles wat brandbaar is gaat naar de scheepvaart, daar wordt het als stookolie gebruikt. Komt het alsnog in de lucht terecht en waait het ons land binnen. Maar de boekhouding klopt, dus is et goed.
www.rtl.nl
Vrijdag 26 december 2025 | Het laatste nieuws het eerst op NU.nl
Door Emma van Bergeijk
25 dec 2025
In onze redactieblogs schrijven verslaggevers wekelijks over wat hun opvalt. Speciaal voor Kerst: klimaatverslaggever Emma van Bergeijk zoekt naar een sprankje hoop, terwijl de wereld in brand lijkt te staan.
Het was een vraag die ik dit jaar meermaals kreeg aan keukentafels of op verjaardagen: hoe hou je het toch vol om elke dag over de opwarming van de aarde en alle gevolgen van dien te schrijven?
Er zijn immers genoeg ontwikkelingen om moedeloos van te worden. De hoeveelheid CO2 in de atmosfeer heeft een recordhoogte bereikt. De Amerikaanse president Donald Trump ontmantelt de klimaatwetenschap. En we krijgen (weer) geen witte Kerst.
En dan hebben we het nog niet eens over de spanningen op het wereldtoneel. Soms lijkt het alsof alle problemen zich maar blijven opstapelen. Het is niet altijd even makkelijk om jezelf te verhouden tot een snel veranderende en gepolariseerde wereld.
Bij sommige mensen heeft het effect op de mentale gezondheid, weet Sara Helmink. Ze is psycholoog en oprichter van Stichting Klimaatpsychologie. In haar praktijk ziet ze weleens cliënten met klimaatstress: slaapproblemen, twijfels over een kinderwens en sombere gedachten die niet overgaan. Gevoelens van machteloosheid en verlamming komen ook voor. Soms klappen mensen dicht en willen ze geen nieuws meer lezen.
'Hoop is een werkwoord'
Het tegengif tegen die emoties is hoop. "Hoop is niet de garantie dat alles goed komt, maar de overtuiging dat wat we doen zin heeft", denkt klimaatwetenschapper Bart van den Hurk. Hoewel het klimaatdebat weleens meer de wind in de zeilen heeft gehad, ziet hij ook steeds meer mensen die wél iets willen doen.
Hoop is de motivatie om door te gaan. "Hoop is een werkwoord. Hoop houdt ons staande en brengt ons verder", vult Helmink aan. "Maar je moet er wel iets voor doen." Zelf leidt ze maandelijkse groepssessies, waar deelnemers hun zorgen over de staat van de wereld delen. "Met elkaar praten helpt, omdat het laat zien dat je het niet allemaal alleen hoeft te dragen."
Dat is de kern van 'actieve hoop': de wereldberoemde methode van de dit jaar overleden milieuactivist, denker en boeddhist Joanna Macy. "Het radicaalste dat we kunnen doen, is ons volledig bewust zijn van wat er in de wereld gebeurt", was haar overtuiging. Zelf voerde ze fanatiek actie tegen kernafval. Haar ideeën inspireerden wereldwijd mensen die worstelen met sombere gedachten over ecologische crises.
Macy's methode onderstreept het volgende: juist als je de wanhoop erkent, wordt het lichter. Voel je paniek oplaaien als je denkt aan klimaatverandering? Omarm dat gevoel, geef het ruimte, adviseerde Macy. Vervolgens kun je die angstgevoelens omzetten in acties.
Burgers onderschatten hun eigen invloed
Het geeft hoop dat er meer gelijkgestemden zijn dan we misschien denken. Drie op de vier Nederlanders maken zich zorgen over klimaatverandering, schrijft statistiekbureau CBS. Maar we onderschatten nog te vaak onze eigen rol in het oplossen van de klimaatcrisis, zien gedragswetenschappers. En dus worstelen we met de vraag hoe we zelf het verschil kunnen maken.
Ook denken we vaak ten onrechte dat anderen er niet mee bezig zijn. Maar onderzoek laat zien dat de meerderheid van de wereldbevolking achter klimaatbeleid staat. Burgers kunnen samen een aanzienlijk deel van de uitstoot terugdringen, meldt Nature Climate Change.
Duurzaamheidonderzoeker Kimberly Nicholas zag dat van onderaf veel verandering mogelijk is en ontwikkelde de Shift-vragenlijst. Daarmee kunnen burgers ontdekken waar hun 'superkracht' zit. Oftewel, in welke rol mensen het grootste verschil kunnen maken: als consument, burger, professional, investeerder of rolmodel.
Een gewone burger heeft dan ook op andere plekken invloed dan de directeur van een miljoenenbedrijf. Maar de misvatting is dat de een meer voor elkaar krijgt dan de ander: het gaat juist om de manier waarop iemand invloed uitoefent.
Burgers kunnen op allerlei manieren bijdragen: stemmen, een buurtinitiatief starten of demonstreren. Als consument kun je bewuster kiezen wat je koopt en eet. Professionals kunnen hun organisatie helpen verduurzamen, terwijl investeerders geld in duurzame projecten kunnen steken. En rolmodellen (in de samenleving of binnen de eigen omgeving) kunnen anderen inspireren door zichtbaar klimaatbewuste keuzes te maken.
We hebben het al eerder gedaan
Er zijn dan ook genoeg ontwikkelingen waarbij mensen al hebben laten zien het tij te kunnen keren. Neem het gat in de ozonlaag, veroorzaakt door de uitstoot van chloorfluorgassen. Eind vorige eeuw vormde dat een serieuze bedreiging voor de aarde. Nu is de ozonlaag herstellende.
Dat is te danken aan wetenschappelijke kennis, gevolgd door maatschappelijke druk en internationale samenwerking om vervuilende koelkasten en spuitbussen te verbieden.
Zoals klimaatwetenschapper Kate Marvel in haar boek Human Nature betoogt, is de ozonlaag hét voorbeeld van waar de mensheid toe in staat is als we de krachten bundelen. Makkelijk is het niet, maar wel mogelijk.
En zo zijn er nog veel meer voorbeelden: zure regen is aangepakt, de lucht in grote steden is vele malen schoner dan een halve eeuw geleden, giftig lood is uit benzine gehaald en nooit eerder was schone energie zo goedkoop als nu.
Mensen kunnen systemen bewegen
"Als 30 procent van de mensen een nieuwe norm omarmt, kan de hele samenleving veranderen, zonder dat we radicaal anders hoeven te leven", weet Reint Jan Renes, gedragswetenschapper aan de Hogeschool van Amsterdam. Hij doet onderzoek naar perspectieven rond duurzaamheid onder Nederlanders.
Dat fenomeen heet een sociaal kantelpunt en kwam al voor bij opvattingen over bijvoorbeeld Zwarte Piet of roken. We zouden gek opkijken als iemand nu een sigaret in de trein zou opsteken.
Wanneer mensen elkaar opzoeken en hun opvattingen delen, ontstaat de kracht om een systeem in beweging te brengen. En dat is precies de (kerst)boodschap die we nodig hebben als we de hoop weer eens dreigen te verliezen.
Schotse hooglanders in natuurgebied de Duursche Waarden. © ANP / Rob Voss
Nederland zit klem met zijn natuur. En er moet nog veel meer bij. Achter deze nieuwe wildernis gaat een miljoenenbusiness schuil, met leasecontracten voor buffels, wildernisvlees en elanden in de aanbieding.
Bert Huisjes
27 december 2025
Gloek-gloek! Een Dodo? „Een beetje een vadsige en dommige kip?” Het moet boswachter Ben Vlaskamp door zijn ziel hebben gesneden. De hoon in de lokale pers over de korhoender in Nationaal Park Sallandse Heuvelrug droop er vanaf, dit najaar.
Maar er zijn ’dommige’ overeenkomsten. Het oorspronkelijke Sallandse korhoen stierf ook uit, vermoedelijk in 2019. Al jaren rijdt de boswachter nu elk voorjaar naar Zweden om daar korhoenders te vangen. In de avond vallen klaarzetten en dan wachten in een tentje tot de vallen om half vier ’s ochtend dichtklappen. Geschikte korhoenders gaan mee in de auto terug.
Korhoenders opgegeten of verhongerd
Elk jaar worden zo tientallen hoenders uitgezet, en daalt de populatie weer tot bijna nul. Opgegeten of verhongerd. Totale jaarlijkse kosten: bijna één miljoen euro.
Het is een piepklein voorbeeld. De provincie Overijssel, Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten willen ermee door tot 2027. En dan? Volgens de boswachter is dat aan het hoofdkantoor. Maar als het aan hem ligt, rijdt hij met liefde weer naar Zweden.
Soms moet je het verlies nemen. Zo zegde de gemeente Heemstede onlangs de leasecontracten voor zes hooglanders op. Ze zouden jonge esdoorns opeten, maar deden allesbehalve dat. Het geld gaat nu naar een weiland, om de biodiversiteit te vergroten.
Green Deal Frans Timmermans
„De bloemen en de bijtjes hebben geen verdienmodel”, is de oneliner van oud-PvdA-leider Diederik Samsom in zijn boek Groene Supermacht. De politicus en activist schrijft hoe hij samen met Frans Timmermans de Green Deal bevocht. Een ’bloedstollende strijd’ om de natuurherstelwet door het Europees Parlement te krijgen, waar het verzet groeit. „We staan nu voor de keuze om de aftocht te blazen, of alles op alles te zetten voor een krappe meerderheid… Frans en ik kiezen voor het laatste.”
Die wet verklaart waarom bij de formatiegesprekken de natuurorganisaties als eerste aanschuiven. Bloemen en bijtjes geen verdienmodel? In natuurbehoud en -ontwikkeling gaan elke kabinetsperiode miljarden euro’s om.
Directeur Pim van der Feltz van Natuurmonumenten schuift aan als grootaandeelhouder, met een geconsolideerde jaarrekening van 225 miljoen euro. Staatsbosbeheer rapporteert 278 miljoen. Vele organisaties houden zich met natuur, milieu en klimaat bezig, vaak met ruime subsidies.
Natuurverplichtingen zijn een achilleshiel. Met de wens tot woningbouw (’tien steden’) en een eind aan de juridisering over stikstof door landbouw en industrie, is het een wurgketting. Voor elk plan. Boeren uitkopen voor woningen volstaat niet. Nederland heeft zich ook verplicht tot een Natuurnetwerk, dat Natura 2000-gebieden verbindt. En tot verbetering van biodiversiteit, met alle kwetsbare plant- en diersoorten. Van korhoenders, mos en kikkers, tot wolven.
De eland is het toekomstige troeteldier
Dierenrijkdom is het nieuwe ankerpunt. Zo staat herintroductie van de eland hoog op het lijstje van invloedrijke natuurontwikkelaars. In de vroege middeleeuwen present, en hij kan jonge sparren afknagen. Nu kan alleen de moeflon dat, maar die populatie is opgegeten door de wolf.
Naar de lynx wordt ook verheugd uitgekeken, een kat zo groot als een labrador. Al gezien in Zuid-Limburg, en bezig met een opmars in Europa. Dit dier kan wolven doden, zodat de mens dat niet hoeft te doen. Het is gedachtegoed dat vaste voet aan de grond heeft gekregen.
De meest invloedrijke stroming is nu ’rewilding’, het verwilderen van landschap, met planten en dieren. In de schaduw van grote conserverende organisaties als Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer groeide een klein imperium rond zakelijke en begaafde natuurbedenkers en -bouwers. Natuur is te ontwerpen en vindt dan zijn weg, zo propageren zij.
Zij weten uitstekend te communiceren met het bedrijfsleven, hoge ambtenaren, bestuurders, Rijkswaterstaat, kapitale familiefondsen, loterijen of het Wereld Natuur Fonds. Geen natuurgebied als kasplantje, maar als bruikbare optie bij nijpende problemen.
Honderden miljoenen voor nieuwe natuur
Een belangrijke grondlegger is Wouter Helmer, in Groot-Brittannië al eens ’Mick Jagger of rewilding’ genoemd. Zijn broer Jeroen tekent zijn droomlandschappen, prenten die velen aanspreken. In 1989 was hij medeoprichter van het – nu uiterst invloedrijke – Ark, later Ark Rewilding. Er volgde een internationale versie, Rewilding Europe.
De laatste tien jaar stroomden door beide organisaties bij benadering zo’n 200 tot 300 miljoen euro. Ark Rewilding doet 16 miljoen per jaar, met 27 miljoen aan reserves en zo’n vijftig miljoen aan grondposities. Rewilding Europe groeide in enkele jaren naar 20 miljoen. De rewilding-ideeën leidden ook tot een veelvoud aan omzet voor Rijkswaterstaat en grote bedrijven. Miljarden euro’s werden uitgegeven en verdiend langs de rivieren.
![]()
Een kudde konikpaarden graast in de uiterwaarden van de Waal. © ANP / Flip Franssen
Vanuit Ark kwamen ook spin-offs, zoals Free Nature, een leasemaatschappij van wilde kuddes. De Europese poot richt zich op Roemenië, Bulgarije en Polen, waar verlaten landbouwgebieden worden begraasd. In Nederland koopt Ark Rewilding grond van boeren of bedrijven, om die tot natuur te ontwikkelen of te ruilen. Provincies vergoeden tot 85 procent, vanwege ’afwaardering’ tot natuurgrond.
Is een gebied ’verwilderd’, dan stoot Ark Rewilding het door naar beheer-organisaties als Natuurmonumenten of Staatsbosbeheer.
Wouter Helmer is buiten zijn vakgebied nagenoeg onbekend. Maar VVD-politici als Neelie Kroes, Ed Nijpels en Melanie Schultz-Van Haegen droegen zijn werk op handen. Nijpels: „In 1989 had hij een geweldig idee, waar ik als voorzitter van het Wereld Natuur Fonds echt wat mee kon. WNF hield zich bezig met koraalriffen, savannes en olifanten – belangrijk, maar ver weg. Maar dit idee was hier, dit was bij ons. We zijn hem volop gaan steunen.”
’Natuur is niet links of rechts’
Helmer leeft in een houten boswachterhuisje aan een bospad. Zijn plek bij de rewildingclubs heeft hij overgedragen aan jongere directies. Bij de houtkachel legt hij uit hoe hij als twintiger kansen zag toen de rivieren een probleem werden. Risico’s voor overstroming, vervuiling vanuit Duitsland, weerstand tegen zand-, klei-, en grindwinning.
Natuurbeheerder Bernard ziet vogelsoorten voor z’n ogen verdwijnen: ’Grutto’s kan ik niet eens meer aan mijn kinderen laten zien’
Als jonge ecoloog richtte hij met gelijkgestemden Ark op, tegelijk met een commercieel bureau, Stroming. Ze kregen een veldje in de uiterwaarden in gebruik en kochten drie konikpaarden in Polen. „Mijn moeder heeft nog geholpen bij het verwijderen van prikkeldraad. Voor een filmpje lieten we die paarden door de uiterwaarden rennen. Toen we dat op een WNF-congres toonden… iedereen op de banken.” Rewilding was geboren.
Helmer en zijn club wisten voor de politiek tevens de winning van dure klei en grind vlot te trekken, omdat het erna ’wilde natuur’ zou worden. Ook tekenden ze mee aan het plan voor meer ruimte voor rivieren tegen overstromingen. Met uitgediepte uiterwaarden, nevengeulen, en wateropvang – én plek voor hun natuur.
Het programma kostte bijna 2,5 miljard euro. Een megaklus, die Rijkswaterstaat belegde bij een consortium van bouwers. „Economie, veiligheid en natuurontwikkeling gingen hand in hand”, zegt Helmer. „Natuur is niet links of rechts…”
Helmer schaamt zich niet dat zij bij de herintroductie van de bever elk dier door een andere bestuurder uit de container mocht worden vrijgelaten. Kuddes konikpaarden werden gerust tweemaal uit de kraal bevrijd: door burgemeester en gedeputeerde. „Je moet het succes delen met hen die verantwoordelijkheid nemen. En ellende er weghouden.”
Het betrekken van kinderen bleek eveneens goud. „Vanwege onze kindereducatie stapte de Postcodeloterij aan boord. Die vond dat prachtig.” De loterij schenkt nu jaarlijks een miljoen; en soms wat miljoenen extra bij nieuwe projecten.
Rewilding is Nederlands exportproduct
De kuddes van Ark Rewilding werden in 2007 ondergebracht in Free Nature. Deze leasemaatschappij heeft veertig kuddes op 27 locaties, en brengt zelfs wildernisvlees op de markt. Konikpaarden, waterbuffels, hooglanders – zelfs de ooit uitgestorven Wisent, een bison, is in de aanbieding. Vanuit 52 resterende exemplaren uit diere
Roeland Vermeulen is directeur van Free Nature. Jaarlijks haalt hij ruim een miljoen euro aan leasegeld op en verkoopt zo’n vijftigduizend kilo aan wildernisvlees. „Geen ouwe dieren, mooi vlees. Biologischer krijg je niet. De kuddes moeten balans hebben, met meer vrouwen dan mannetjes.”
De eland vindt Vermeulen „een heel goed idee. Ik wil er graag een pilot mee. Het is een solitair levend dier, het vraagt wat van gebied en afbakening.” Hij staat al bij het aanbod. „In Denemarken is het succesvol. De eland loopt vanuit Polen naar Duitsland. Hij komt anders vanzelf.”
Wilde beesten zijn goedkope maaiers
Grote organisaties als Staatsbosbeheer willen niet achterblijven met rewilding. Niet altijd met succes. De Oostvaardersplassen kregen te maken met grote sterfte onder grazers, fel dierenactivisme en media-aandacht. Zo’n 180 konikpaarden werden geëvacueerd naar Spanje en Wit-Rusland.
Ark Rewilding oordeelt daar niet hard over, zegt huidig directeur Esther Blom. „Dat onze aanpak uitwaaiert naar andere organisaties en landen is prachtig. Bij rewilding weet je nooit zeker waar je uitkomt. Vrijwel altijd ontstaat er vanzelf een balans. Wilde natuur is sowieso voordeliger dan intensief beheer van landschap om iets in stand te houden.”
Wat het Sallandse korhoen betreft: de verwachting is dat de steun overeind blijft. Europa verplicht ’een gunstige staat van instandhouding’.