Follow along with the video below to see how to install our site as a web app on your home screen.
Opmerking: This feature may not be available in some browsers.
Screenshot uit weekjournaal, lachen of huilen?:
Bekijk bijlage 38674
Spiesjes saté op een bbq in Den Haag. © Hollandse Hoogte / ANP
Minder Nederlanders omarmen vegan of stekkerauto: waarom blijft duurzaam leven zo moeilijk?
Volledig vegan of vegetarisch leven boet in aan populariteit. Hoewel meer mensen ervoor openstaan om iets minder vlees te eten, is de kleine bevolkingsgroep die helemaal afziet van vlees of dierlijke producten tussen 2023 en 2025 juist afgenomen. Ook de bereidheid om over te stappen op elektrische rijden daalt.
Edwin Timmer
24 november 2025
Deze zeer opmerkelijke resultaten, die tegen de algehele trend van verduurzaming indruisen, zijn afkomstig uit de Monitor Duurzaam Leven. Dit is een tweejaarlijkse steekproef onder ruim vierduizend mensen, uitgevoerd door kenniscentrum Milieu Centraal samen met het onderzoeksbureau Motivaction.
Vleesminderen is niet uit. Ruim een kwart van de Nederlanders eet maximaal drie dagen per week vlees. En 53 procent staat daar voor open. Rundvlees inruilen voor kip (minder uitstoot) vinden velen ook prima.
Toch is vlees volledig afzweren op z’n retour. In 2021 stelde 2 procent van de bevolking vegetarisch te leven (geen vlees en vis, wel zuivel en eieren). Dat groeide in 2023 tot 5 procent, maar is nu weer gezakt tot 3 procent. Voor veganisten (die helemaal geen dierlijke producten gebruiken) zijn die percentages 0,6 procent (2021), 2 procent (2023) en 0,5 procent (2025).
Net als aan vlees zijn veel Nederlanders verknocht aan de auto. En dan vooral aan de uitvoering met een brandstofmotor. Slechts 8 procent zegt zonder heilige koe door het leven te gaan. Minder dan 19 procent staat ervoor open om afstand te doen van het autobezit. Wel is 12 procent bereid om de eigen auto te verhuren via een digitaal platform.
Minder zin in elektrische overstap
Met elektrisch rijden is iets geks aan de hand. Enerzijds groeit het percentage dat daadwerkelijk een stekkerauto bestuurt, van 3 procent in 2023 naar 6 procent in 2025. Maar de groep mensen die openstaat voor een overstap naar elektrisch rijden is in de afgelopen twee jaar gedaald, van 51 naar 44 procent. Terwijl er wel meer betaalbare modellen op de markt verschijnen.
Elon Musk en Donald Trump afgelopen week tijdens een bijeenkomst voor Amerikaanse en Saoedische investeerders. © Reuters
Judith Roumen, strategisch gedragsonderzoeker bij Milieu Centraal, geeft aan dat het ‘Musk-effect’ een mogelijke verklaring kan zijn. Ze doelt op de kennelijke afkeer van Tesla-auto’s als gevolg van Musks (tijdelijke) politieke samenwerking met president Trump. Ook de aandacht voor milieuproblemen rond accu’s speelt volgens haar mogelijk een rol in de afnemende steun voor elektrisch rijden.
Een nieuw kabinet hoeft niet voorzichtig te zijn in het nemen van nieuwe duurzaamheidsmaatregelen
Ika van de Pas,Directeur Milieu Centraal
Toch zijn er ook groene opstekers te noteren. Over het algemeen geldt dat een meerderheid van de bevolking best een aantal impactvolle duurzame keuzes wil maken. Het is echter een kleine groep die het daadwerkelijk doet. „Er is een grote bereidheid tot duurzaamheid. Maar we moeten het draagvlak omzetten in daadkracht”, concludeert Ika van de Pas, directeur van kenniscentrum Milieu Centraal.
1,9 megaton CO
Op korte termijn is er best veel winst te behalen. „Als de groep mensen die bereid is om zijn gedrag aan te passen dat ook werkelijk zou doen, dan scheelt dat 1,9 megaton aan CO2-uitstoot per jaar”, zegt Van de Pas. Er is meer nodig om de klimaatdoelen voor 2030 te halen, maar het is eigenlijk laaghangend fruit.
Vintage kleding shoppen is in. Steeds meer mensen vinden het prima om tweedehands te kopen (en te verkopen).
Voorbeelden van die duurzame keuzes die veel mensen best willen maken, zijn: minder nieuwe kleren kopen, meubels kiezen die van milieuvriendelijke materialen zijn gemaakt, de trein pakken in plaats van het vliegtuig (voor afstanden tot ongeveer 1000 kilometer), en wonen in een zeer goed geïsoleerd huis.
Van de Pas: „Een nieuw kabinet hoeft niet voorzichtig te zijn in het nemen van nieuwe duurzaamheidsmaatregelen. Er is een grote bereidheid om daaraan mee te doen. We moeten er alleen voor zorgen dat de duurzaamste keuze ook de gemakkelijkste en goedkoopste keuze wordt.”
Geen zin in: kleiner wonen
Duurzamer gedrag waar een meerderheid van de Nederlanders eigenlijk geen trek in heeft is: je auto inleveren en overstappen op deelauto’s, minder (en minder ver) vliegen, kleiner wonen, overstappen op een volledig elektrische warmtepomp en spaargeld verhuizen naar een duurzame bank.
Schipluiden krijgt de eerste kweekvleesboerderij ter wereld
Deel dit artikel
De eerste kweekvleesboerderij ter wereld komt in Schipluiden. Op het erf van melkveehouder en ambachtelijk kaasboer Corné van Leeuwen zijn van de week de eerste productiemodules geplaatst.
"Als boer moet je vooruitkijken, zeker in deze tijd", zegt Van Leeuwen bij Omroep West. "Dit is een kans om te zien of een nieuw inkomstenmodel past, naast wat we al doen."
Kweekvlees is een Nederlandse vinding. Het idee komt van onderzoeker en psycholoog Willem van Eelen, die zich in de naoorlogse jaren grote zorgen maakte over het dierenleed dat met de intensieve veehouderij gepaard ging.
Van Eelen vroeg patent aan op zijn vinding maar liep stuk op het vele geld dat nodig was om kweekvlees te produceren.
Met een bijdrage van Google lukte het de Maastrichtse fysioloog Mark Post wel om een in het lab gekweekte hamburger te produceren. Dat was in 2013.
Post gebruikte een paar stamcellen die hij uit de spier van een koe had gehaald. Die cellen werden in een warm kweekschaaltje geplaatst met een voedingsrijk serum, waarna ze zich deelden. Acht weken later was de gekweekte hamburger klaar, zonder dat daarvoor een koe het loodje had gelegd.
Peperduur
Sinds 2013 probeert Post, inmiddels de hamburgerprofessor genoemd, de productie van kweekvlees grootschalig mogelijk te maken. Dat gaat met horten en stoten. Er moet telkens geld bij, meldt L1 Nieuws. Massaproductie blijft vooralsnog peperduur. Om te voldoen aan de (Europese) wetgeving moeten processen telkens worden aangepast.
Bij de gloednieuwe proefopstelling die nu wordt geplaatst in Schipluiden gaat het juist om kleinschalige productie van kweekvlees, gewoon bij een boerderij op het erf.
Van Leeuwen wijst erop dat hij en zijn familie een traditie hebben van innovatie. Op het bedrijf werd ooit de eerste melkrobot van Nederland in gebruik genomen, zegt hij. De kweekvleesproductie ziet hij als "een kans om te ontdekken of een nieuw verdienmodel past naast wat we al doen".
Minder water en land
De productie van kweekvlees biedt voordelen ten opzichte van de 'productie' van gewoon vlees. Volgens hoogleraar René Wijffels van de Wageningen Universiteit is 78 procent minder water nodig en 95 procent minder land. Deskundigen verwachten ook een grote reductie van de hoeveelheid broeikasgassen.
Van stap tot stap
Omdat er zoveel van wordt verwacht, zijn tal van instanties bij het project in Schipluiden betrokken. De opvallendste is RespectFarms, een samenwerkingsverband van boeren, wetenschappers (onder wie Mark Post) en onderzoekers. "We moeten andere manieren vinden om ons voedsel te produceren, binnen de draagkracht van de aarde. Met zo weinig mogelijk impact op dieren, mensen en klimaat en met toekomst voor de boer", zegt Ruud Zanders, medeoprichter van RespectFarms. "Et voila: de kweekvleesboerderij."
Experience centre
Voorjaar 2026 opent bij de boerderij een experience centre. "Mensen moeten kunnen zien wat er echt gebeurt", zegt Ira Van Eelen, dochter van Willem van Eelen en nu betrokken bij RespectFames. "Het is goed dat er een plek is waar wetenschap, boeren, bewoners en beleidsmakers elkaar ontmoeten."
De provincie Zuid-Holland ondersteunt het project financieel. Gedeputeerde Meindert Stolk noemt het een belangrijke stap in de eiwittransitie. Volgens Stolk kan de regio hiermee technologie en kennis lokaal ontwikkelen en internationaal uitdragen.
Plants will kill you.