Ruim één op zeven raadsleden deze termijn al opgestapt uit lokale politiek
Sjors Hofstede
Al 15 procent van alle gemeenteraadsleden vertrok deze raadsperiode uit de lokale politiek. Het is vooral de werkdruk die veel raadsleden nekt. Dat blijkt uit cijfers van Staat van het Bestuur, die
Nieuwsuur analyseerde. Daarbovenop legde nog eens 12 procent het raadslidmaatschap neer omdat ze een andere functie kregen binnen het gemeentebestuur.
De druk op gemeenteraadsleden is groot. Dat blijkt ook wel uit de recente
hoogoplopende protesten tegen asielzoekerscentra in het hele land. Daarnaast hebben gemeenten de laatste jaren ook steeds meer taken gekregen. En dat terwijl het ambt van raadslid nog altijd een deeltijdbaan is.
Persoonlijke motieven
Niet alle raadsleden houden dat vol, blijkt uit de cijfers. Van de bijna 8500 raadsleden die in 2022 zijn gekozen, hebben ruim 1250 de lokale politiek inmiddels verlaten. Zo'n duizend andere raadsleden werden wethouder of burgemeester.
De meeste afgezwaaide raadsleden vertrokken rond de helft van hun vierjarige termijn. Bijna de helft daarvan noemt 'persoonlijke motieven' als reden. Dat kan gaan om problemen met de combinatie met ander werk of het gezin, of gezondheidsproblemen.
De lokale partij 'Samen voor Valkenswaard' houdt er noodgedwongen mee op. De partij kan geen raadsleden meer vinden:
Einde voor partij 'Samen voor Valkenswaard'
"Zeer zorgelijk", vindt voorzitter Abdullah Uysal van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden. Dat zoveel raadsleden stoppen omdat ze de functie niet kunnen combineren met hun baan of andere persoonlijke omstandigheden, is in strijd met de kern van het raadslidmaatschap, zegt hij. Het is in principe een nevenfunctie, zodat raadsleden met één been in de samenleving kunnen blijven staan. "Als dat niet lukt, is dat schadelijk voor het ambt en onze lokale democratie."
Het onderzoek
Staat van het Bestuur is een project van onderzoeksinstituut INVIOR full contact in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken. De onderzoekers keken naar de uitstroom vanaf de gemeenteraadsverkiezingen van 2022 tot 1 oktober 2025.
Nieuwsuur analyseerde hoeveel raadsleden de lokale politiek volledig verlieten.
Het werk van gemeenteraadslid is de afgelopen jaren een stuk zwaarder en ingewikkelder geworden, ziet ook Uysal: "Door de decentralisatie gaat het in gemeenten allang niet meer alleen om scheefliggende stoeptegels, maar om de woningen die we moeten bouwen, het energievraagstuk, armoede en de opvang van asielzoekers."
Rond dat laatste thema speelt ook nog iets anders. In het onderzoek is gekeken naar verklaringen die raadsleden zelf gaven. Bedreigingen werden daarin niet genoemd, maar volgens Uysal spelen die op de achtergrond wel degelijk mee. Vooral als gevolg van discussies over asielopvang. "De afgelopen twee jaar is de agressie en intimidatie toegenomen. Dan denk je wel twee keer na of je dit nog wilt."
Reden voor vertrek
Persoonlijke motieven worden het vaakst genoemd als reden voor vertrek: 567 keer. Onderverdeeld in:
Niet te combineren met werk/gezin: 175
Gezondheidsredenen: 151
Geen zin of energie meer: 103
Persoonlijke omstandigheden: 99
Overig: 39
Omdat het de eerste keer is dat de cijfers zo gedetailleerd zijn onderzocht, is niet goed te zeggen of er meer of minder raadsleden zijn gestopt dan in eerdere periodes. Wel is duidelijk dat raadsleden gemiddeld minder ervaring hebben dan vroeger: het aandeel raadsleden dat meer dan één periode ervaring heeft, lag in 2018 rond de 40 procent en in 2022 op 30 procent.
De Vereniging van Raadsleden ziet dat vooral nog studenten en gepensioneerden tijd vrijmaken voor het raadswerk. Dat burgers met een fulltime baan of gezin afhaken, is heel jammer, vindt Uysal. "We moeten juist zoveel mogelijk een afspiegeling zijn van de samenleving. Zeker omdat mensen zich al minder herkennen in de politiek."
Meer ondersteuning, betere verlofregelingen en vergoedingen zouden volgens Uysal de trend kunnen keren. "De vergoeding is nu afhankelijk van de grootte van een gemeente, maar dat zegt natuurlijk niets over de zwaarte van het ambt."
Werkdruk
Het ministerie van Binnenlandse Zaken zegt in een reactie dat er jaarlijks één miljoen extra gaat naar de opleiding en ondersteuning van lokale politici. Ook onderzoekt het ministerie de mogelijkheid van grotere gemeenteraden, waardoor raadsleden de werkdruk beter kunnen verdelen.
Uit het onderzoek blijkt overigens ook dat vrouwelijke raadsleden procentueel gezien vaker stoppen met het raadslidmaatschap dan mannen. Ook leden van landelijke partijen stoppen iets vaker dan leden van lokale partijen. In gemeenten met meer dan honderdduizend inwoners stopten gemiddeld meer raadsleden dan in kleinere gemeenten, maar dat beeld wisselt wel.
De gemeenteraad van Ermelo kende met negen vertrekkers op 21 zetels de grootste relatieve leegloop. Bekeken per provincie vertrokken procentueel de meeste raadsleden in Drenthe, in Limburg de minste.
nos.nl
